پژوهش در نگاهی کوتاه
در این قسمت جهت آشنایی دانشجویان با اصول تحقیقات دانشگاهی، پژوهش در نگاهی کوتاه و اجمالی بررسی می گردد. یکی از راه های پیشرفت علم, نشر و اشاعه آن است و این امر بدون تدوین کارهای پژوهشی – از مقاله ی علمی و تحقیقاتی دانشگاهی گرفته تا کتاب – غیر ممکن می نماید. از آن جایی که علم برای همه ی کارها شیوه ای خاص ارائه می دهد برای تهیه و تدوین پژوهش که در واقع ارائه یک علم است نیز راهی علمی و منطقی یافته است. این به آن معنا است که پژوهش بایستی براساس اصول و موازین معینی تهیه و تدوین شود. قبل از آن که این اصول را بررسی کنیم لازم است به طرح سه سوا و پاسخ گویی به آن ها بپردازیم.
[html_block id=”4551″]
پرسش اول: پژوهش چیست ؟
پژوهش یعنی بحث و بررسی یک موضوع علمی در چارچوب مسئله ی طرح شده و ارائه ی آن به صورت کتبی و شفاهی.
- بررسی می تواند براساس مطالعه کتب و نشریات علمی در زمینه ی آن موضوع باشد.
- بررسی می تواند براساس آزمایشات و تحقیقات میدانی پژوهشگر باشد.
- بررسی می تواند ترکیبی از روش های 1 و 2 باشد.
پرسش دوم : هدف از نوشتن پژوهش چیست؟
ما پژوهش را می نویسیم تا آن چه را درک کرده و شناخته ایم به دیگران انتقال دهیم. به عبارت بهتر نگارش پژوهش یعنی آن که ما از طریق نوشتن نه تنها دست آورد های علمی خود را بیان می کنیم؛ بلکه نشان می دهیم چگونه به آن دست آورد ها رسیده ایم.
پرسش سوم : پژوهش باید چگونه باشد؟
پاسخ کلی به این شکل مطرح شود: از آن جایی که هر پژوهشی برای مخاطبین معینی نوشته می شود باید اولا برای آن ها کاملا مفهوم باشد. دوم این که بتواند آن ها را متقاعد کند و در مرحله سوم آن ها را جذب نماید. برای دادن پاسخی مشروح و دقیق به این سوال باید ببینیم ویژگی های یک پژوهش چه هستند.
[html_block id=”4551″]
ویژگی های پژوهش
هر پژوهشی از محتوی, ساختار درون متنی و ساختار برون متنی تشکیل شده است که در زیر به شرح این سه بخش می پردازیم:
1)محتوی
2)ساختار درون برنامه ای
3)ساختار برون برنامه ای
1- محتوی
محتوی یا هسته ی اصلی پژوهش باید دارای معیارهای معینی باشد.این معیارها عبارتند از:
محتوی:
1)تحلیل
2)خلاقیت و ابتکار
3)نگرش چند بعدی
4)نظام فکری
باید توجه داشت که همه ی این معیارها حائز اهمیت هستند و به نوعی مکمل یکدیگر می باشند. در ذیل به شرح این چهار معیار می پردازیم:
تحلیل
تحلیل از مهمترین ارکان یک پژوهش است. تدوین تحقیق به معنای نوشتن و قراردادن دسته ای از داده ها و اطلاعات اولیه در کنار هم نیست , بلکه پژوهشگر باید بکوشد با ذهن کنجکاو به تحلیل این داده ها بپردازد. به عبارت بهتر او باید ارتباط این داده ها را یافته و بررسی نماید که آن ها از کجا نشئت گرفته و دلالت بر چه می کنند. اگرچه تحقیقی دارای بخش های توصیفی و اطلاعات اولیه هم هست اما مهم ترین قسمت یک پژوهش,تحلیل داده هاست. یک پژوهنده ی خوب باید با نگاهی منتقدانه موضوعات را بنگرد و با ذهنی تحلیل گر آن ها را بررسی کند و نه مانند یک دائره المعارف تنها به توصیف و تعریف پدیده ها و مسائل بپردازد.
2.1 خلاقیت و ابتکار
اگر موضوع واحدی را برای تحقیق به چند پژوهشگرو دانشجو داده و منابع و کتب یکسانی را در اختیار آن ها بگذارد هر کدام ازآن ها پژوهش متفاوتی را ارائه می دهد زیرا هر یک, از خلاقیت ویژه خود در همه امور مربوط به پژوهش استفاده می کند چه در ساختار و چه در محتوای آن. افکار بکر و خارق العاده همیشه در علم جایگاه والایی دارند. بدیهی است آن پژوهنده ای که از ابتکار خود استفاده نکرده و دنباله رو دیگران باشد نمی تواند تحقیق جدیدی ارائه دهد و حاصل کارش تکراری , خسته کننده و به ویژه غیرعلمی است.
3.1 نگرش چند بعدی
یک پژوهشگر نباید برای بررسی موضوع تحقیق آن را تنها از یک زاویه بنگرد زیرا در این صورت شناخت او از آن موضوع یک سویه و یک بعدی بوده و کامل نیست . او می بایست افق نگرش خود را وسعت دهد تا بتواند آن موضوع را از ابعاد متفاوت تجزیه و تحلیل کند و به نتایج دقیق و علمی دست یابد.
4.1 نظام فکری
پژوهشگر می کوشد طی مراحل مختلف تحقیق خود , بررسی هایی را انجام دهد و باید برای این کارافکار خود را توسعه دهد. این افکار باید به گونه ای منطقی به هم ارتباط داشته باشند و تشکیل یک زنجیره فکری را بدهند. مهم این است که روند اندیشه کاملا آشکار و واضح باشد و خواننده بتواند سیر منطقی آن را دنبال کند.به این ترتیب کل مطالب پژوهش به هم پیوسته می شوند و پژوهش از انسجام ویژه ای برخوردار می گردد.
2-ساختار درون متنی
ساختار درون متنی یعنی این که اولا: بخش های مختلف یک پژوهش باید مشخص شوند و دوما تمامی بخش های مذکور می بایستی دارای نظمی منطقی بوده و کاملا انسجام داشته باشند. در زیربه بخش های مهم یک پژوهش اشاره می شود. لازم به یادآوری است که وجود همه ی این بخش ها در بخش ها در برخی از پزوهش ها الزامی نیست.
ساختار درون متنی:
1)عنوان
2)فهرست
3)چکیده
4)مقدمه
5)محتوی (شامل بخش ها و فصل های اصلی و فرعی)
6)نتیجه گیری
7)کتابنامه
8)تعلیقات
3-ساختار برون متنی
منظور از ساختار برون متنی مجموعه ی آن عناصری هستند که ارتباطی با محتوی و در نتیجه مفهوم کل پژوهش ندارند, بلکه نحوه ی ارایه ی مطالب را نشان می دهند و وجود آن ها بسیار ضروری است. این عناصر کاملا واضح در معرض دید قرار گرفتند و عبارتند از:
روش نگارش عناصر نامبرده شده , صفحه آرایی و نیز استفاده از قلم ها وخطوط متفاوت در پژوهش بایستی طبق آیین نامه ها و موازین علمی رایج – که در هر دانشگاه و موسسه ی علمی تعیین شده – انجام پذیرد. این آیین نامه ها, به طورکل, شیوه هایی یکسان ارائه می دهند, اما تفاوت هایی نیز در جزئیات وجود دارد. پژوهشگر باید در درجه اول به آئین نامه های دانشگاه و موسسه علمی که محل تحصیل وی می باشد, توجه کند. اکنون آن چه به شکل مشروح درباره ی پژوهش و عناصر آن بیان شد درزیربه صورت نمودار ارائه می گردد:
