شکلهای مناسب آماده کنید
یکی دیگر از روشهای ارائه دادهها استفاده از اشکال مختلف است. انواع نمودار، چارت، عکس و بسیار وقت گیر و هزینه بر است، به همین دلیل پژوهشگران به ندرت از آنها استفاده میکنند. نمایش برخی دادهها از طریق متن یا جدول بسیار مشکل است، بنابر این برای ارائه برخی دادهها مجبور به استفاده شکل مناسب هستند.
[html_block id=”4551″]
قبل از ترسیم شکل، سؤالهای زیر را از خود بپرسید :
-
چه دادههایی را میخواهید در قالب شکل بیان کنید؟
-
آیا ارائه این دادهها از طریق متن یا جدول بهتر و موثرتر نیست؟
-
آیا شکل مورد نظر، اطلاعاتی را نمایش میدهد که در متن یا جدول ارائه شدهاند؟
-
آیا شکل ارائه شده، دادههایی را که به روشهای دیگر ارائه شدهاند کامل میکند؟
-
چه نوع اشکالی برای ارائه دادهها بهتر است؟ (برای مثال نمودار، طرح ترسیمی، عکس)
-
اگر از نمودار استفاده میکنید چه نوع نموداری (هیستوگرام، میلهای یا خطی) مؤثرتر است؟
-
شکل مورد نظر چگونه آماده خواهد شد؟ آیا خود شما آن را به صورت دستی یا با استفاده از نرم افزار آماده میکنید یا طراحی آن را به طراح میسپارید؟
زمانی که بتوانید سؤالهای بالا را پاسخ دهید برای طراحی شکل آماده هستید. همانند آنچه در مورد جدول گفته شد برای استفاده از شکلها نیز قوانینی وجود دارند. در اینجا به اختصار این قوانین را مرور میکنیم اما قصد نداریم در مورد انواع مختلف جدول و شکلهایی که شما در پژوهشهای خود استفاده میکنید بحث کنیم. توضیحات مفیدی در مورد شکلها توسط راهنمای انجمن روان شناسی آمریکا (۲۰۱۰)، پارسون سون و بائر (۱۹۷۸)و تافتی (۲۰۰۱) و کلیولند (۱۹۹۵) ارائه شده است. در اینجا تنها به ذکر نکات مهم اکتفا میکنیم و قوانین پذیرفته شده کلی در این زمینه را ذکر میکنیم.
[html_block id=”4551″]
برای رسم شکل، متغیر وابسته را روی محور عمودی یا Y و متغیر مستقل یا زمان را روی محور افقی یا X نشان دهید. طول محور Y (محور قائم) باید حدود دو سوم محور X (محور افقی) باشد. محور Y میبایست شامل دامنه کاملا متغیر وابسته باشد. برای مثال، اگر درصدها را ذکر میکنید، محل تقاطع را صفر (۰) و آخرین عدد محور قائم را ۱۰۰ در نظر بگیرید مگر این که درصدها فراتر از ۱۰۰ باشند. اگر نمرات پژوهش شما تنها بخشی از این دامنه را در بر میگیرد، این ناپیوستگی را روی محور قائم نشان دهید. شکل ۱۱-۱ را ببینید.
اطلاعات موجود در بالای شکل (الف) در مقایسه باقسمت پایین شکل (ب) نتایج متفاوتی را نشان میدهد. این موضوع به این علت است که دادهها نشان دهنده میزان فاصله از رفتار کاملاً مناسب کلامی (۱۰۰ درصد) نیستند. در شکل الف میزان تغییرات پیش آزمون و پس آزمون زیاد به نظر میرسد. زمانی که همانند شکل ب فاصله نقاط با نشان دادن کل دامنه نمرات نمایش داده شده است. نشان دادن تاثیر مداخله سخت تر است.
فواصل روی محورها باید مساوی باشند. فواصل روی محور X به طور معمول نشان دهنده یفواصل زمانی مساوی هستند دقت کنید که فواصل بین پیش آزمون و پس آزمون 1 و 2 یکسان نیستند فاصله ی بین پس آزمون تا پیگیری با فاصله پیش آزمون و پس آزمون متفاوت است و فواصل زمانی متفاوتی را نشان میدهد.
بخشهای روی محورها یا میلهها یا ستونهایی نمایش داده میشوند که نقطه ی آغاز آنها روی محور است و به سمت داخل شکل امتداد مییابند. برخی (برای مثال انجمن روان شناسی آمریکا، پائر، ۱۹۷۸) معتقدند که بهتر است میلهها به سمت خارج از شکل امتداد یابند. برخی دیگر خلاف این نظر را دارند. در هر صورت محورهای عمودی نباید از حد آخرین ستون فراتر روند. هردو محور باید نام گذاری شوند و نام متغیرهای اندازهگیری شده و واحد اندازهگیری ذکر شود. در شکل 11-1 متغیر مورد نظر، رفتار کلامی مناسب است و واحداندازهگیری آن درصد است.
شکل ۱۱ – ۲ قواعد دیگری را بیان میکند. اکنون ناپیوستگی روی محور افقی نشان میدهیم. توجه داشته باشید که شکل 2 -11 طرح پژوهش (A-B-A-B) را نشان میدهد به علاوه هر یک از مراحل، نام گذاری شده و با خط فاصله از یکدیگر جدا شدهاند. شکل ۲-۱۱ دادههای ۴ گروه را ارائه میکند. به طول کلی حد اکثر 4 ستون در شکل کافی است تا دادهها قابل فهم باشند. اگر دادهها به هم نزدیک باشند حتی میتوان ستونهای کمتری نیز استفاده کرد علاوه بر این برای هر گروه توضیحاتی ارائه شدهاند. بهتر است این توضیحات را داخل کادر و فضای تعریف شده توسط محورها قرار دهید. اگر فضای کافی وجود ندارد بهترین محل برای کادر مورد نظر سمت راست شکل است.
پس از تصمیم گیری دربارهی نوع علامتهای مورد استفاده در جدولها روی تصمیم خود بایستید و قاعده را تغییر ندهید. در شکل 2 – 11 برای دخترها مربع و برای پسرها لوزی استفاده شده است. هم چنین برای سطوح یکسان از شکلهای یکسان استفاده کردهایم، برای سال دومیها از شکلهای توخالی و برای سال چهارمیها از شکلها توپر استفاده شده است. اگر بیش از یک شکل در مطالعه خود استفاده میکنید علائم را تغییر ندهید . برای مثال در این مورد در همه شکلها ما برای پسرها از لوزی و برای دخترها از مربع و برای سال دومی و سال چهارمیها به ترتیب از شکلهای تو خالی و توپر استفاده کنید.
[html_block id=”4551″]
شکل 1 – 11 الف)
شکل 1 – 11 ب)
شکل 2 – 11 نکات مفید دیگری را نیز بیان میکند نقاطی که دادهها را نشان میدهد از هم جدا شدهاند و بیانگر مراحل جداگانه مداخله هستند. این امر مقایسهی مراحل مختلف را اسان تر میکند دادههای از دست رفته به شکل فضای خالی نشان داده شدهاند. خطوط استفاده شدهی درون محورها باید باریکتر از خود محورها باشند. شاید بخواهید نتایج مربوط به بیش از یکی متغیر وابسته را در شکل نمایش دهید.
اگر واحدهای اندازهگیری یکسان نباشند این مساله باعث ایجاد در نمودار خواهد شد. در شکل 3 – 11 راهکارهای برای حل این مساله ارائه شده است.
در شکل 3 – 11 از دو محور عمودی استفاده شده است که محور راست و محور چاپ نامیده شدهاند. این شکل جهتهای مختلف تغییرات مرتبط با مداخله آزمایشی هر یک از متغیرهای وابسته را نشان میدهد. این نوع شکل، مقایسه متغیرها را آسانتر میکند و نمایش بیش از یک متغیر روی یک شکل مقرون به صرفه تر خواهد بود.
در نهایت حتماً باید نموداری انتخاب کنید که مناسب با دادههای شما باشد. به طور کلی، نمودارهای خطی برای نمایش دادههای ناپیوسته مناسب ترند. شکل ۱۱-۱(الف) این امر را به خوبی نمایان میسازد. همان طور که که پارسونسون و بائر (۱۹۷۸) خاطر نشان کردند. مسیر واقعی دادهها، بين نقاط ترسیم شدهای که از هم فاصله دارند، ناشناخته است. در این گونه موارد نمودار میلهای مانند شکل 1 – 11 ب) مناسب تر است.
[html_block id=”4551″]
آخرین مرحله، تصمیم گیری درباره عنوان شکل است. APA از پژوهشگران میخواهد همراه با دست نویسی آماده چاپ خود، عناوین شکلها را در صفحههای جداگانه و در پایان دستنویس ارائه کنند. شکلها نیز در پایان ارائه میشوند، بنابراین تناقضی به وجود نخواهد آمد. به طور معمول در پایان نامه و رساله، آزادی عمل بیشتری در مورد محل قرار گرفتن شکلها و عناوین آنها وجود دارد. از نظر ما، بهتر است شکلها در متن و نزدیک به توضیحات مربوط به آنها قرار گیرند و عنوانها درست زیر شکلها ذکر شوند.
عنوانها به دو منظور به کار میروند: نخست این که عنوانی برای شکلها فراهم میکنند و دوم این که شکل را توضیح میدهند. شکلها و عنوانهایشان باید به صورت مستقل قابل فهم باشند، به این معنی که خواننده نباید برای فهم شکل مجبور به خواندن متن مربوط به آن باشد. عنوان شکلها را طوری انتخاب کنید که محتویات آنها را توضیح دهند. برای این منظور میتوانید از یک جمله یا عبارت کوتاه استفاده کنید. همان طور که کتابچه راهنمای انجمن روان شناسی آمریکا توصیه میکند، میتوان جمله یا عبارت توصیفی را داخل پرانتز و در انتهای عنوان و یا مستقیماً در خود عنوان استفاده کرد. برای مثال «شکل ۱۱-۳. رفتار کلامی و سطوح عاطفه پیش و پس از مداخله آزمایشی» نمونههای از عنوانی بسیار مختصر است. این عنوان را با عنوان کنونی شکل ۳-۱۱ مقایسه کنید و تفاوتها را مشاهده کنید. همانند آنچه درباره جدول گفته شد، طراحی شکل خوب نیازمند تمرین است. کتابچه راهنمای APA جزئیات بسیاری را در مورد طراحی شکلها ارائه کرده است. همچین فهرستی از بایدها و نبایدها در باره طراحی شکلها ارائه کرده است. بهتر است قبل از تصمیم گیری درباره شکل نهایی، انواع مختلفی از شکلها را طراحی کنید و نظر دوستان و استادان خود را جویا شوید سپس شکلها را بررسی و طراحی کنید و نسخه نهایی را با استفاده از نرمافزار طراحی کنید و یا طراحی آن را به یک متخصص بسپارید. یکی از روشهای مؤثر و سریع طراحی شکلها استفاده از برنامههای کامپیوتری است. بسیاری از نرمافزارهای مهم آماری، مانند SAS، SPSS و دیگر برنامهها مانند Calc و Excel دارای قابلیتهای گرافیکی هستند. کپی کردن شکلها از برنامههای آماری نتیجه خوبی به دست نمیدهد اما با ویرایش فونت، ضخامت خطوط و مواردی از این فیل میتوان از این شکلها استفاده کرد.
پیدایش کامپیوترهای شخصی و نرمافزارهای گرافیکی، طراحی شکلهای مناسب را بسیار آسان کرده است. توصیه میشود زمانی را به خصوص پس از فارغ التحصیلی به طراحی شکلها و جدولهای ساده با استفاده از کامپیوتر اختصاص دهید. این کار باعث صرفه جویی در وقت و هزینه شما خواهد شد زیرا طراحی شکل یا نمودار توسط طراح حرفهای هزینه بر خواهد بود. به علاوه، میتوانید از وضعیت پیشرفت برنامه ورزشی و برنامه کاهش وزن خودتان نیز نمودار تهیه کنید. اما در اینجا قابلیتهای طراحی شکل برخی نرم افزارهای آماری را ذکر کردیم زیرا به جز در موارد معدود و پیچیده، قابل استفاده برای طراحی انواع شکلها هستند. در انتهای فصل نیز چند برنامه طراحی شکل معرفی کردهایم. تهیه فهرستی طولانی از برنامهها کار چندان مفیدی نیست، زیرا این برنامهها به سرعت از رده خارج میشوند و فهرست مذکور دیگر قابل استفاده نخواهد بود.
اگر میخواهید از روشهای قدیمی و دستی برای طراحی نمودار استفاده کنید، ابزار و وسایلی هستند که کار شما را آسانتر میکنند. مثلا با استفاده از کاغذهای شطرنجی، بدون نیاز به اندازهگیری خطوط، به سادگی میتوان شکلها را طراحی کرد و خطوط شطرنجی در فتوکپی مشخص نخواهند بود. یتس (۱۹۸۲) نکات مفیدی درباره طراحی دستی شكلها ارائه کرده است.
شما می توانید برای دریافت مشاوره از کارشناسان مجموعه در فرم زیر سفارش ثبت کنید تا همکاران ما در اولین فرصت با شما تماس بگیرند :